Dekontaminacja ludzi i pojazdów – kluczowy element zarządzania kryzysowego

Aspekty prawne dotyczące systemów dekontaminacyjnych

Zgodnie z obowiązującym prawem, jednostki samorządu terytorialnego, służby ratownicze oraz inne podmioty odpowiedzialne za zarządzanie kryzysowe są zobowiązane do zapewnienia odpowiednich środków do dekontaminacji ludzi i pojazdów. Podstawę prawną stanowią:

• Ustawa z dnia 17 grudnia 2020 r. o ochotniczych strażach pożarnych, nakładająca obowiązek zapewnienia odpowiedniego wyposażenia w sytuacjach kryzysowych, w tym do dekontaminacji.
  
• Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, określająca zasady organizacji i funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego.
  

Projekt rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 5 grudnia 2024 r. ws. zasobów ochrony ludności, który wskazuje konkretne środki techniczne i wyposażenie, jakie muszą być dostępne w punktach ewakuacyjnych i recepcyjnych, w tym m.in. mobilne systemy dekontaminacyjne, elastyczne maty dekontaminacyjne oraz wanny do dekontaminacji ludzi.

Dekontaminacja a zagrożenia CBRN

Dekontaminacja ludzi i dekontaminacja pojazdów to proces usuwania, neutralizacji lub zmniejszenia stężenia substancji niebezpiecznych na ludziach, sprzęcie i powierzchniach. Proces ten może obejmować dezynfekcję w celu eliminacji patogennych drobnoustrojów. Jej celem jest ograniczenie skutków skażeń chemicznych, biologicznych, radiacyjnych lub nuklearnych (CBRN) dla zdrowia publicznego, środowiska i infrastruktury. Dezynfekcja przeprowadzana w placówkach medycznych lub specjalistycznych centrach stanowi kluczowy element procedur dekontaminacyjnych, szczególnie w przypadku zagrożeń biologicznych.

Zagrożenia CBRN mogą wystąpić w wyniku wypadków przemysłowych, katastrof naturalnych, aktów terroryzmu, konfliktów zbrojnych lub nielegalnego użycia substancji niebezpiecznych. Przykłady to:

• wycieki toksycznych chemikaliów w zakładach produkcyjnych,
  
• użycie broni biologicznej lub radiologicznej przez grupy terrorystyczne,
  

skażenie pojazdów i sprzętu wojskowego podczas działań bojowych.

Systemy dekontaminacyjne – przegląd rozwiązań

Systemy dekontaminacyjne można podzielić na:

• Tradycyjne instalacje stacjonarne – trwałe, ale mało mobilne i kosztowne.
  
• Namioty dekontaminacyjne – mobilne, jednak czasochłonne w montażu i podatne na uszkodzenia.
  
• Kontenery mobilne – zapewniają wysoki poziom funkcjonalności, ale są ciężkie i trudne w transporcie.
  
• Elastyczne systemy dekontaminacyjne – lekkie, kompaktowe, szybkie w montażu i łatwe w przechowywaniu.

Nowoczesne systemy dekontaminacji 

Elastyczne maty i wanny dekontaminacyjne to nowoczesne, mobilne rozwiązania stworzone z myślą o szybkiej i skutecznej reakcji w sytuacjach zagrożenia biologicznego i chemicznego – zarówno w działaniach interwencyjnych, jak i w ramach systemów zarządzania kryzysowego oraz ochrony ludności.

Dzięki lekkiej, ale wytrzymałej konstrukcji z tkanin technicznych, można je błyskawicznie rozłożyć w każdych warunkach terenowych – bez potrzeby użycia specjalistycznego sprzętu.

Produkty te umożliwiają sprawne przeprowadzanie dekontaminacji ludzi, zwierząt, pojazdów oraz sprzętu, a ich modułowa budowa pozwala na elastyczne dopasowanie do zmieniających się warunków i scenariuszy działania – zarówno podczas ćwiczeń, jak i rzeczywistych akcji ratunkowych.

Ich najważniejsze zalety to:

• mobilność – łatwy transport i szybkie rozmieszczenie,
  
• odporność – na chemikalia, UV i warunki atmosferyczne,
  
• uniwersalność – do dekontaminacji ludzi i pojazdów,
• kompaktowość – po złożeniu zajmują minimalną ilość miejsca.
• personalizacja – możliwość wykonania produktu pod wymiar

Etapy dekontaminacji

Proces dekontaminacji można podzielić na:

1. Dekontaminację wstępną – szybkie usunięcie widocznych zanieczyszczeń.
   
2. Dekontaminację właściwą – z użyciem specjalistycznych środków i wody (zimnej lub ciepłej).
3. Spłukiwanie i suszenie – usunięcie resztek środków chemicznych i przygotowanie do ewakuacji lub dalszych procedur.

Wyposażenie jednostek ratowniczych

PSP (Państwowa Straż Pożarna) – korzysta z zaawansowanych systemów do neutralizacji zagrożeń CBRN, w tym z elastycznych systemów dekontaminacyjnych.

OSP (Ochotnicza Straż Pożarna) – potrzebuje sprzętu mobilnego i ekonomicznego. Elastyczne wanny dekontaminacyjne i maty są tu idealnym rozwiązaniem.

Wojsko – wymaga sprzętu odpornego, wielokrotnego użytku i szybkiego w rozstawieniu. Maty dekontaminacyjne dostosowane do ciężkich pojazdów są standardem w działaniach taktycznych.

Zalety elastycznych systemów dekontaminacyjnych

Elastyczne rozwiązania dekontaminacyjne oferują szereg przewag operacyjnych w porównaniu do systemów tradycyjnych. Główną zaletą jest możliwość szybkiego rozmieszczenia bezpośrednio w miejscu zdarzenia, co minimalizuje ryzyko rozprzestrzeniania się skażeń podczas transportu poszkodowanych i chroni zdrowia i życia.

Niewielka masa i objętość w stanie złożonym umożliwia wyposażenie większej liczby jednostek ratowniczych w sprzęt dekontaminacyjny. Metody dekontaminacji obejmują proces polegający na eliminacji czynników biologicznych z materii nieożywionej oraz usuwaniu różnych zabrudzenia.

Elastyczne produkty charakteryzują się znacznie niższymi kosztami zakupu i eksploatacji. Systemy radzą sobie z różnorodnymi zagrożeniami – od usuwanie smoły i materiałów toksycznych, przez odpady radioaktywne, po form przetrwalnikowych mikroorganizmów wymagających dezynsekcja.

Dobór właściwej metody oraz specjalny preparat dostosowuje się do rodzaju skażenia. Procedury mogą obejmować specjalistyczne techniki jak glinkowanie. Uniwersalność zastosowania stanowi kolejną istotną zaletę – możliwość wielokrotnego składania i rozkładania zwiększa efektywność wykorzystania sprzętu.

Wyzwania i ograniczenia

Pomimo licznych zalet, elastyczne systemy dekontaminacyjne posiadają również pewne ograniczenia. Podatność na uszkodzenia mechaniczne wymaga ostrożnego obchodzenia się ze sprzętem oraz regularnych kontroli stanu technicznego. Ograniczona trwałość w porównaniu do systemów stacjonarnych może wymagać częstszej wymiany elementów.

Konieczność przygotowania odpowiedniego podłoża oraz zapewnienia źródła wody stanowi dodatkowe wyzwanie logistyczne. Systemy te muszą także radzić sobie z usuwaniem osadów i zanieczyszczeń z różnych powierzchni. Dekontaminacja lakieru oraz czyszczenie powierzchni lakieru wymaga specjalistycznych procedur, które różnią się od standardowej dekontaminacji medycznej.

Ważne jest zrozumienie różnicy między pojęciami dekontaminacja a sterylizacja – podczas gdy dekontaminacja polega na usunięciu lub redukcji substancji niebezpiecznych, sterylizacja ma na celu całkowite wyeliminowanie wszystkich form życia mikrobiologicznego, w tym patogenów. Jednak zalety operacyjne znacznie przeważają nad ograniczeniami, szczególnie w kontekście dekontaminacji w sytuacjach awaryjnych.

Przyszłość technologii dekontaminacyjnych

Rozwój technologii materiałowych oraz środków do dekontaminacji wskazuje na dalsze doskonalenie elastycznych systemów dekontaminacyjnych. Nowe materiały kompozytowe oferują jeszcze wyższą odporność chemiczną przy jednoczesnym zmniejszeniu masy konstrukcji.

Integracja z systemami monitoringu skażeń oraz automatyzacja procesów dekontaminacyjnych zwiększa skuteczność działań ratowniczych. Systemy radzą sobie z zagrożeniami od smoły przemysłowych po patogeny biologiczne. Dekontaminacja pomieszczeń i wyrobów medycznych chroni personel medyczny. Czym polega dekontaminacja – to usunięcie drobnoustrojów, bakterii, wirusy z powierzchni i powietrza poprzez dezynfekcję i sterylizację. Możliwość zdalnego monitoringu parametrów procesu w czasie rzeczywistym stanowi perspektywę rozwoju, szczególnie w automatycznym dostosowywaniu procedur do wykrytych zagrożeń.

Podsumowanie

Dekontaminacja ludzi i dekontaminacja pojazdów to nieodłączny element skutecznego zarządzania kryzysowego. W obliczu zagrożeń CBRN elastyczne systemy dekontaminacyjne – takie jak maty i wanny produkowane przez Exflo – stanowią praktyczne, efektywne i zgodne z wymogami prawnymi rozwiązanie dla jednostek PSP, OSP, wojska i samorządów.

SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym.
2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.
3. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym.
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 2024 r. w sprawie wymagań dotyczących zasobów ochrony ludności.
5. Norma PN-EN 15154.