Zmiany klimatyczne, których obecnie doświadczamy, spotęgowały ekstremalne zjawiska pogodowe. Burza w lutym? Upał w marcu? Powódź i lokalne podtopienia od wiosny do jesieni? Powoli przestają już dziwić. Niestety. Jak się okazuje, nikt z mieszkańców naszej planety nie może być pewnym, że i jego nie doświadczy niszczycielska moc przyrody. Jak chronić dobytek przed zalaniem? Podpowiadamy, jakie kroki podjąć, aby zabezpieczyć dom przed powodzią.
Z tego artykułu dowiesz się, jak:
Polska jest krajem stosunkowo często nawiedzanym przez powodzie i lokalne podtopienia. Według różnych danych, co roku, są one liczone w setkach. Najbardziej narażone na zalania są obszary położone wzdłuż dużych rzek, czyli Wisły, Odry, Warty i rzeki Narew. Lokalne podtopienia są zjawiskiem jeszcze bardziej powszechnym. Występują one na terenach nisko położonych, często w wyniku intensywnych opadów deszczu lub roztopów śniegu.
W Polsce, według danych z Wojewódzkich Centrów Zarządzania Kryzysowego z 2012 roku, zagrożone są tereny i infrastruktura na obszarze 1039 gmin, w tym m.in. ponad 875 tys. ha użytków rolnych, 86,5 tys. budynków mieszkalnych, 2,6 tys. budynków użyteczności publicznej, ok. 2 tys. mostów i ponad 280 oczyszczalni ścieków.
Najczęściej występującymi powodziami są powodzie spowodowane opadami deszczu. Jako najbardziej zagrożone jej wystąpieniem są tereny województw: małopolskiego, podkarpackiego, śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego. Natomiast do obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi zakwalifikowano 839 rzek o łącznej długości 27 161 km. W przypadku powodzi miejskiej do najbardziej zagrożonych miast należą Warszawa, Łódź i Poznań.
Częstotliwość powodzi i lokalnych podtopień w ostatnich latach jeszcze bardziej wzrasta. Dlaczego? Jest to spowodowane zmianami klimatu, które prowadzą do coraz częstszych i bardziej intensywnych opadów deszczu.
W Polsce wiele miejsc nosi miano terenów zalewowych, co oznacza wyższe ryzyko powodzi. Po niszczycielskich powodziach ostatnich lat, od 2018 r. wprowadzono zmiany prawne, które wykluczają budowę domów na terenach zagrożonych zalaniem. Przed zakupem działki pod wymarzony dom, koniecznie sprawdź, czy nie znajduje się ona przypadkiem w takim obszarze. A co w sytuacji, gdy posiadasz już nieruchomość w miejscu zagrożonym zalaniem?
Aby dobrze przygotować siebie i swoją rodzinę, ale także zabezpieczyć cały swój dobytek przed ewentualną powodzią, musisz ocenić jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia zalania oraz jakie mogą być tego potencjalne skutki.
Dokładne informacje na temat terenów zalewowych znajdziesz na stronach internetowych Wód Polskich oraz urzędów gmin. Specjaliści dzielą tereny zalewowe na cztery strefy, w zależności od prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi:
Szczególnie narażone są:
Informacje o terenach zalewowych można także sprawdzić w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP) – dostępny jest on na www.geoportal.gov.pl – oraz na mapach zagrożenia powodziowego, które dostępne są na stronie Hydroportalu ISOK (https://isok.gov.pl/hydroportal.html).
Specjaliści szacują, że w Polsce, w strefach zagrożenia powodzią, mieszka około 7 milionów osób. Należy jednak pamiętać, że te szacunki są tylko orientacyjne.
Posiadając informacje na temat rodzaju i częstotliwości powodzi w Twojej okolicy, możesz podjąć odpowiednie kroki, aby zabezpieczyć swój dom przed zalaniem. Pamiętaj przy tym, że powodzie mogą wystąpić nagle i z małym wyprzedzeniem, dlatego ważne jest, aby być przygotowanym na każdą ewentualność.
Mapa zagrożenia powodziowego (źródło Informatyczny System Osłony Kraju)
Choć jest to dość żmudne zajęcie, to jednak niezbędne, aby odpowiednio ocenić zagrożenie i jego skalę. Jeśli chcesz dowiedzieć się, czy grozi Ci zalanie, musisz sprawdzić, jak położone są okoliczne rzeki, jaki jest ich kierunek przepływu oraz jak często oraz w jakim stopniu zalewały one okolicę.
Następnie oceń położenie Twojego domu względem potencjalnych stref zalania oraz stan konstrukcji budynku i jakość jego fundamentów. Zastanów się, czy ma on odpowiednią hydroizolację oraz odporność na zalanie, ale także jakie mogą być potencjalne skutki powodzi i jak możesz już teraz zabezpieczyć się przed nimi.
Ryzyko powodzi i lokalnych podtopień przez postępujące zmiany klimatyczne wzrasta z roku na rok. Tak naprawdę nikt nie może być pewny czy i on nie doświadczy kiedyś takiego kataklizmu. W końcu nie od dziś mówi się, że przezorny zawsze ubezpieczony. Jednak mieszkając w rejonie szczególnie zagrożonym zalaniem, trzeba podjąć odpowiednie kroki, aby wcześniej przygotować dom do powodzi. Co można zrobić, aby zminimalizować ryzyko uszkodzeń oraz strat materialnych?
Po pierwsze solidny fundament to podstawa. Zadbaj więc o hydroizolację fundamentów, co odpowiednio zabezpieczy je przed kontaktem z wodą. Hydroizolacja fundamentów – jak to zrobić? Pomocne jest w tym nałożenie warstwy izolacji poziomej oraz pionowej. Izolację poziomą kładzie się na fundamenty, co zabezpiecza je przed wodą gruntową. Natomiast izolację pionową stosuje się po to, aby zabezpieczyła ona ściany fundamentów przed wilgocią.
Fundamenty odpowiednio zabezpieczą także materiały o wysokiej odporności na działanie wody, takie jak beton wodoszczelny czy kamień. Ale to nie wszystko, pomocne jest też zastosowanie drenażu, który pozwoli na odprowadzenie wody z terenu wokół fundamentów. Dobrym sposobem zabezpieczenia jest również montaż przeciwwilgociowych membran, które ochronią fundamenty przed przenikaniem wody.
Jeśli Twój dom posiada piwnicę, a w niej okna, to i one muszą zostać odpowiednio zabezpieczone przed powodzią. Przede wszystkim już na etapie budowy lub modernizacji budynku warto zamontować okna o podwyższonej odporności na działanie wody, takie jak okna PCV z uszczelkami.
Przydatne okazują się także osłony przeciwpowodziowe, które chronią okna przed wniknięciem wody do środka. Po ich zabezpieczeniu, podobnie jak w przypadku piwnicy, zaleca się wykonanie wokół nich rowów drenażowych, co pozwoli na odprowadzenie wody.
Woda wlewa się do wnętrza domu nie tylko przesiąkając przez fundamenty, ale także przez drzwi i okna. Ich odpowiednie zabezpieczenie pomoże zminimalizować negatywne skutki powodzi. Specjaliści zalecają podwyższenie wejścia do domu, co może znacząco zatrzymać wodę.
W tym celu należy podnieść poziom wejścia do domu oraz wykonać schody wejściowe. A następnie zastosować progi przeciwpowodziowe, które zabezpieczą drzwi przed wodą. Przydatna okazuje się także wymiana drzwi na model z uszczelkami, co zwiększy odporność na działanie wody.
O ile zabezpieczenie okien i drzwi wydaje się oczywiste, to już zabezpieczenie kanalizacji przed powodzią niekoniecznie. Aby uniemożliwić cofanie się wody z kanalizacji do domu zamontuj zawory przeciwpowodziowe. Zainstaluj także pompę do wody, która pozwoli na szybkie usunięcie nadmiaru wody z kanalizacji w przypadku zagrożenia powodziowego.
Zabezpieczenie domu to nie wszystko. Pozostaje jeszcze garaż, pozostałe budynki gospodarskie oraz teren wokół domu. W przypadku garażu również trzeba wykonać hydroizolację fundamentów, która zabezpieczy konstrukcję przed przenikaniem wody. Przydatne jest także zamontowanie osłon przeciwpowodziowych na drzwiach i oknach, które zabezpieczą wnętrze przed zalaniem oraz wykonanie drenażu, który pozwoli na odprowadzenie wody z terenu wokół budynków.
Kolejnym krokiem jest zapewnienie ochrony terenu naokoło domu. Jak to zrobić efektywnie?
Po pierwsze zaleca się podniesienie poziomu terenu działki na taką wysokość, która zminimalizuje ryzyko zalania. Aby podnieść działkę do odpowiedniego poziomu musisz zgromadzić dodatkową ilość ziemi, piasku czy żwiru, które posłużą do podniesienia terenu. Następnie trzeba równomiernie rozłożyć materiał na działce, co pozwoli uzyskać pożądany poziom terenu. Pamiętaj, aby ukształtować go w sposób, który zapewni skuteczne odprowadzanie wód deszczowych.
Pomoże w tym utworzenie odpowiednich spadków terenu czy założenie rowów drenażowych, które skierują wodę deszczową z dala od budynków. Dobre efekty przynoszą też nasadzenia roślin, ponieważ wchłaniają one nadmiar wody i zapobiegają jej gromadzeniu się na działce. Aby skutecznie zabezpieczyć działkę przed zalaniem, warto także i tutaj zamontować osłony przeciwpowodziowe, takie jak worki z piaskiem czy bariery wodne.
Wspominaliśmy już wcześniej o zastosowaniu osłon przeciwpowodziowych, teraz pora, aby przyjrzeć się im bliżej. Osłony przeciwpowodziowe to różnorodne rozwiązania, których celem jest zabezpieczenie domu i działki przed zalaniem. Wśród nich można wyróżnić stałe bariery przeciwpowodziowe oraz mobilne systemy ochrony przeciwpowodziowej.
Choć istnieje wiele rodzajów barier przeciwpowodziowych, to najpopularniejszymi są bariery mobilne wykonane z aluminium, plastiku lub drewna, które można łatwo rozstawić i zdemontować oraz bariery stałe, które zazwyczaj są wykonane z betonu, stali lub kamienia. Są one bardziej wytrzymałe niż bariery mobilne, ale ich budowa jest kosztowniejsza.
Jeśli nie chcesz montować bariery na stałe, możesz zdecydować się na mobilne systemy ochrony przeciwpowodziowej. Są to nowoczesne rozwiązania, które pozwalają na szybkie i efektywne zabezpieczenie domu przed zalaniem. Ich działanie opiera się na tymczasowym montażu osłon przeciwpowodziowych, które można łatwo zdemontować po ustąpieniu zagrożenia. Mobilne zapory przeciwpowodziowe są:
Przykładem takiej mobilnej bariery, która stanowi skuteczną alternatywę dla worków z piaskiem, jest elastyczna zapora przeciwpowodziowa Exflooder. Wykonana jest z trójwarstwowej tkaniny PVC zapewniającej wytrzymałość i odporność na mikrouszkodzenia. Dopasowuje się do nierówności terenu, dzięki czemu zapewnia szczelną ochronę.
Jest też łatwa w montażu, nawet dla osób bez doświadczenia, ponieważ nie wymaga dodatkowej konstrukcji ani wsparcia. Wystarczy ją rozłożyć i napełnić wodą, a gdy zagrożenie minie, opróżnić, złożyć i przechować.
Prototypy naszych mobilnych barier przeciwpowodziowych testowały ekipy doświadczonych strażaków w rzeczywistych warunkach (zobacz artykuł). W Gdyni ich skuteczność sprawdzana była podczas cofki na nabrzeżu, której towarzyszył silny wiatr oraz wzrost poziomu wody deszczowej. W Opolu w czasie wzrostu poziomu stanu wody w rzece. Natomiast w Podłopieniu bariera zabezpieczała przed wodą z górskich strumieni i rzek, która schodziła na okoliczne domostwa.
Choć testy pokazały, że nie istnieje bariera idealna, która skutecznie zabezpieczy przed każdym rodzajem powodzi i dopasuje się do każdego terenu, to my postawiliśmy sobie za cel stworzenie zapory uniwersalnej, która połączy wszystkie potrzeby związane z różnymi typami powodzi.
W efekcie stworzyliśmy zaporę, która:
Gdy wybierzesz już odpowiedni rodzaj bariery przeciwpowodziowej, biorąc pod uwagę jej wysokość i długość, możesz ją zamontować samodzielnie. Aby jednak właściwie spełniała ona swoje zadania, trzeba odpowiednio wybrać miejsce montażu bariery – musi być ono stabilne i równe.
Mimo podjęcia wszelkich środków ostrożności, czasami powódź jest nieunikniona. Jakie działania podjąć, aby zminimalizować straty spowodowane zalaniem? W pierwszej kolejności opracuj plan ewakuacyjny, który określi, co robić w przypadku zagrożenia powodzią. Przygotuj także zestaw awaryjny, który będzie zawierał przedmioty niezbędne do przetrwania przez pierwsze 72 godziny po katastrofie. W takim zestawie powinna znaleźć się zarówno woda pita, jedzenie, apteczka, jak i dokumenty osobiste czy ubrania.
W sytuacji, gdy powódź i zalanie domu jest tylko kwestią czasu, warto podjąć ostatnie kroki w celu zabezpieczenia dobytku przed podtopieniem. Przenieś cenne przedmioty, dokumenty oraz sprzęt elektroniczny na wyższe piętra domu lub podwyższone miejsca, aby uchronić je przed zalaniem. Odłącz prąd, gaz oraz wodę, aby uniknąć ewentualnych awarii i uszkodzeń instalacji. Zabezpiecz okna i drzwi specjalnymi osłonami przeciwpowodziowymi lub workami z piaskiem, aby ograniczyć ilość wody przedostającej się do wnętrza domu. Upewnij się, że wszelkie otwory wentylacyjne oraz kanalizacyjne są szczelnie zamknięte, aby uniknąć cofania się wody do domu. W miarę możliwości, przestaw samochód oraz inne pojazdy na wyższe tereny, aby uchronić je przed zalaniem.
W ochronie domu przed zalaniem pomoże także pompa do wody. Wybierz pompę do wody biorąc pod uwagę jej wydajność, zasilanie oraz rodzaj wody, z jaką będzie pracować (czysta, brudna, zanieczyszczona).
W przypadku, gdy powódź stanowi realne zagrożenie dla Twojego dobytku, warto rozważyć ubezpieczenie domu jako dodatkową formę ochrony przed ryzykiem zalania. Ubezpieczenie może pokryć koszty naprawy lub odbudowy domu oraz zrekompensować straty wynikające z powodzi.
Warto poświęcić czas, aby porównać ofertę ubezpieczeń, ponieważ różnią się one znacznie i to nie tylko ceną. Dobre ubezpieczenie od powodzi powinno zapewnić kompleksową ochronę przed różnymi rodzajami zalania – zarówno spowodowanymi przez falę powodziową, jak i podtopieniami wynikającymi z awarii instalacji wodociągowej czy kanalizacyjnej. Ważne jest, aby obejmowało nie tylko budynek, ale także wyposażenie wnętrza, budynki pomocnicze oraz ewentualne koszty wynajmu tymczasowego mieszkania w przypadku konieczności opuszczenia zalanej nieruchomości.
Choć niespodziewane kataklizmy i ekstremalne zjawiska pogodowe coraz częściej będą nam towarzyszyły, to przynajmniej przed częścią z nich można się skutecznie zabezpieczyć. Mając wiedzę na temat terenów, na których mieszkasz oraz monitorując sytuację hydrologiczną możesz odpowiednio przygotować dom oraz działkę przed ewentualną powodzią i podtopieniem.
Na szczęście istnieje już wiele sposobów na skuteczne zabezpieczenie domu przed zalaniem – od fundamentów, przez okna i ściany, po stosowanie nowoczesnych osłon przeciwpowodziowych i wybór odpowiedniego ubezpieczenia. Ważne jest jednak, aby nie zostawiać wszystkich działań na ostatnią chwilę, sprawdzać aktualny stan posiadanych zabezpieczeń oraz monitorować komunikaty, aby ewentualna powódź nie była zaskoczeniem.
