W obliczu zmian klimatycznych rolnicy coraz częściej stawiają czoła długotrwałym suszom, które bezpośrednio zagrażają uprawom. Zbiorniki retencyjne stają się nieodzownym elementem nowoczesnego gospodarstwa, umożliwiając gromadzenie wody do wykorzystania w krytycznych momentach. Szczególnie istotne jest to wobec zimy 2024 – 2025, która przyniosła wyjątkowo małą ilość śniegu i opadów, zwiastując poważne niedobory wody w sezonie wegetacyjnym.
Susza to okres bez opadów lub z opadami poniżej średniej, prowadzący do obniżenia wilgotności gleby. Wyróżniamy kilka jej rodzajów:
Ważne jest to, że jeden rodzaj suszy często wywołuje kolejny – brak deszczu powoduje wysuszenie gleby, co prowadzi do obniżenia poziomu wód, a w końcu do problemów w rolnictwie. W ostatniej dekadzie Polska doświadcza znaczącego wzrostu częstotliwości susz. W 2022 roku ponad 60% kraju dotknęła umiarkowana lub silna susza¹, powodując straty w plonach sięgające 40%. Alarmujący jest fakt minimalnych opadów śniegu zimą 2024 – 2025, co skutkuje poważnymi problemami w nadchodzącym sezonie.
Planując inwestycję w zbiorniki retencyjne, warto przyjąć uśrednione zapotrzebowanie na wodę dla warzyw, obliczone na podstawie średnich opadów w ciągu roku z ostatnich kilku lat:
Należy uwzględnić straty z parowania i przesiąkania (20 – 30% zgromadzonej wody). Milimetr opadu na hektarze daje 10 m³ wody – z dachu budynku o powierzchni 200 m² można zebrać około 160 m³ wody rocznie. Wobec małych opadów śniegu zimą 2024 – 2025, warto zwiększyć pojemność magazynową o 20 – 30%.
Konsekwencje suszy dla gospodarstw są wielowymiarowe:
Straty powodowane przez suszę w polskim rolnictwie wynoszą średnio 3 – 4 miliardy złotych rocznie². Ubezpieczenia upraw zdecydowanie nie pokrywają pełnych strat. Po minimalnych opadach śniegu zimą 2024-2025, należy spodziewać się, że koszty związane z niedoborem wody będą szczególnie dotkliwe.
System Monitoringu Suszy Rolniczej to narzędzie opracowane przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG), monitorujące poziom suszy w Polsce. Wykorzystuje dane z ponad 600 stacji meteorologicznych i na podstawie klimatycznego bilansu wodnego (KBW) określa obszary dotknięte suszą.
KBW to różnica między opadami a ewapotranspiracją. Eweapotranspiracja określa całokształt procesów związanych z odpływem do atmosfery wody parującej z powierzchni gleby (ewaporacja), pokrytej roślinnością (transpiracja). Dla każdej rośliny ustalane są progi krytyczne, poniżej których odczuwa ona stres wodny. Raporty SMSR, publikowane co 10 dni od kwietnia do października, zawierają informacje o zagrożeniu suszą dla różnych upraw.
Dane te stanowią podstawę do ubiegania się o rekompensaty oraz pomagają w podejmowaniu decyzji dotyczących inwestycji w zbiorniki na wodę. Jest to szczególnie istotne obecnie, gdy prognozy na podstawie pomiarów z zimy 2024 – 2025 wskazują na wysokie prawdopodobieństwo poważnej suszy.
Poniższa tabela ukazuje skalę zagrożenia suszą w Polsce. Aż 85% gmin w kraju jest zagrożonych, z czego w czterech województwach problem dotyka wszystkich gmin. Dane jasno pokazują powagę sytuacji i pilną potrzebę działań³.
| Województwo | Liczba gmin ogółem | Liczba gmin zagrożonych suszą | Udział gmin zagrożonych suszą [%] | Udział powierzchni zagrożonej suszą [%] |
|---|---|---|---|---|
| dolnośląskie | 169 | 155 | 91.72 | 19.88 |
| kujawsko-pomorskie | 144 | 144 | 100.00 | 47.33 |
| lubelskie | 213 | 210 | 98.59 | 52.45 |
| lubuskie | 82 | 79 | 96.34 | 32.58 |
| łódzkie | 177 | 176 | 99.44 | 61.91 |
| małopolskie | 182 | 8 | 4.40 | 0.79 |
| mazowieckie | 314 | 314 | 100.00 | 74.02 |
| opolskie | 71 | 50 | 70.42 | 10.95 |
| podkarpackie | 160 | 119 | 74.38 | 12.46 |
| podlaskie | 118 | 118 | 100.00 | 63.90 |
| pomorskie | 123 | 121 | 98.37 | 42.87 |
| śląskie | 167 | 81 | 48.50 | 12.49 |
| świętokrzyskie | 102 | 89 | 87.25 | 18.95 |
| warmińsko-mazurskie | 116 | 116 | 100.00 | 56.28 |
| wielkopolskie | 226 | 223 | 98.67 | 39.95 |
| zachodniopomorskie | 113 | 95 | 84.07 | 10.77 |
| Polska | 2477 | 2098 | 84.70 | 40.88 |
System Monitoringu Suszy Rolniczej IUNG monitoruje poziom suszy w Polsce na podstawie danych z 600 stacji meteorologicznych, dostarczając rolnikom informacji potrzebnych do uzyskania rekompensat i planowania inwestycji wobec prognozowanej na 2025 rok poważnej suszy.
Rozwiązaniem problemu suszy rolniczej mogą być zbiorniki elastyczne Waterbase R, które pozwalają skutecznie gromadzić i zarządzać zapasami wody. To elastyczne, jednopłaszczowe zbiorniki samonośne wykonane z wytrzymałej tkaniny technicznej, umożliwiające szybki montaż bez konieczności prowadzenia prac budowlanych. Ich pojemność sięga imponujących 250 000 litrów.
Tkanina poliestrowa (1150 g/m²) zapewnia wytrzymałość na rozciąganie do 4300 N/5cm i odporność na temperatury od -30°C do +70°C. Zbiorniki te objęte są 7-letnią gwarancją szczelności, choć ich faktyczna trwałość może wynosić nawet kilkadziesiąt lat.
Kluczową zaletą zbiorników Waterbase R jest ich całkowicie zamknięta konstrukcja, która eliminuje problemy typowe dla otwartych zbiorników wodnych. Dzięki temu nie występuje parowanie i związane z nim straty wody, wyeliminowane jest ryzyko zanieczyszczenia przez pyły, owady czy ptaki, a także rozwój niepożądanej roślinności wodnej czy glonów. Zamknięta konstrukcja zapewnia również utrzymanie stałej, optymalnej temperatury wody do nawadniania roślin, co ma znaczący wpływ na ich wzrost, szczególnie w przypadku upraw wrażliwych na szok termiczny.
Aby skutecznie gromadzić wodę dla rolnictwa, nie wystarczy jedynie wdrażanie nowych technologii – kluczowe jest także wykorzystanie tradycyjnych metod retencji w gospodarstwie, które mogą stanowić uzupełnienie nowoczesnych rozwiązań. W czasach zmian klimatycznych, umiejętne zarządzanie zasobami wodnymi staje się kluczowym czynnikiem decydującym o sukcesie upraw i stabilności gospodarstwa.
Obok zbiorników do podlewania, rolnicy stosują także inne metody zwiększania retencji:
Każda z tych metod ma zalety, jednak w przypadku długotrwałej suszy tylko zbiorniki na pole mogą zapewnić wystarczającą ilość wody. Wobec przewidywanych niedoborów po zimie 2024-2025, warto łączyć różne metody retencji.
Prognozy klimatyczne dla Polski są jednoznaczne – czekają nas częstsze i intensywniejsze susze, przeplatane gwałtownymi opadami. Dane wskazują na:
Te zmiany wymuszają dostosowanie praktyk rolniczych, w tym inwestycje w zbiorniki na deszczówkę. Do 2050 roku potrzeby retencyjne polskiego rolnictwa wzrosną o 30-40%. Niepokojący jest również trend zmniejszania się pokrywy śnieżnej, co obserwujemy w sezonie 2024-2025.
W 2025 roku rolnicy mogą otrzymać dotacje na zbiorniki elastyczne (w tym retencyjne), wspierające ekologiczne gospodarowanie zasobami. Dofinansowanie obejmuje inwestycje proekologiczne, poprawiające efektywność gospodarstw i bezpieczne magazynowanie nawozów i wody.
Zbiorniki elastyczne na gnojowicę zyskują popularność dzięki łatwemu montażowi, braku konieczności pozwoleń i elastycznej pojemności. Wsparcie na zbiorniki retencyjne pomoże w gromadzeniu wody deszczowej – kluczowe wobec suszy.
Dotacje obejmują też systemy oczyszczania powietrza i oprogramowanie do zarządzania gospodarstwem, dostępne dla indywidualnych rolników i grup producentów.
Niedobory wody i susze to coroczne zjawiska różniące się skalą. Woda determinuje plony, a meteorolodzy przewidują częstsze niedobory. Susza to poważne wyzwanie dla rolnictwa, pogłębiane przez zmiany klimatu. Zbiorniki retencyjne są kluczowe w gromadzeniu wody.
Ze względu na małe opady śniegu zimą 2024 – 2025, potrzebne są szybkie działania. Elastyczne zbiorniki Waterbase R oferują szybki montaż i wysoką funkcjonalność. Ich zamknięta konstrukcja zapewnia czystą wodę o odpowiedniej temperaturze.
Inwestycja w systemy retencji i ochrony przed suszą jest niezbędna dla konkurencyjnych gospodarstw. Najlepsze efekty daje połączenie tradycyjnych metod z nowoczesnymi rozwiązaniami.
